Sanat terapisi, her yaştaki bireyin fiziksel, zihinsel ve duygusal sağlığını geliştirmek için yaratıcı sanattan yararlanan bir alandır. Yaratıcı sürecin, insanların çatışmaları ve sorunları çözmelerine, kişiler arası becerileri geliştirmelerine, davranışları yönetmelerine, stresi azaltmalarına, özgüvenlerini ve kişisel farkındalıklarını artırmalarına ve içgörü kazanmalarına yardımcı olabilir. Sanat terapisi, serbest akışlı veya yapılandırılmış, açık uçlu veya hedef odaklı uygulanabilmektedir. Otizmli çocuklar ve yetişkinler için (Otizm spektrum bozukluğu OSB), kendini ifade etmeye yardımcı harika bir yol olabilir.
Otizm Tedavisinde Neden Sanat Terapisi Kullanılmalı?
OSB’nin en belirgin özelliklerinden biri sözlü ve sosyal iletişimde güçlüktür. OSB’li bireyler genellikle sözel değildir ve iletişim kurmak için konuşmayı kullanamayabilirler. Diğer yandan ise mimikleri ve beden dilini algılamakta zorlanabilirler. Ancak birçoğu görsel olarak “resimlerle” düşünme yeteneğine sahiptir. Yönlendirildikleri takdirde birçoğu bu yeteneği hatıraları işlemede, görüntü ve görsel bilgiyi kaydetmede ve fikirleri çizim veya diğer sanatsal medya aracılığıyla ifade etmede kullanabilirler. Sanat tam da bu noktada sözlü iletişim gerektirmeyen, farklı bir dil; bir ifade şeklidir.
Genelde sözlü iletişimde sınırlılıkları olan bireylerin, görsel ya da işitsel gibi diğer alanlarda da yetersiz olduğu gibi yanlış bir kanı vardır. Oysaki OSB’li bireylerde farklı sanat disiplinlerinin kullanımı desteklense ve gerekli imkanlar sunulsa (bire bir sanat çalışmaları gibi), onlar kendilerini daha rahat ifade edebilir ve streslerini azaltabilir.
Sanat Terapisinin Sanat Derslerinden Farkı Nedir?
Sanat terapisi, bireylerin duygularına erişmelerine yardımcı olan bir araçtır. Buna karşılık, sanat dersleri, öğrencilere akademik ve estetik gibi öğelerin teorik ve pratik öğretilerini içeren dersleri kapsar. Sanat dersleri OSB’li bireyler için uygundur. Ancak sanat terapisinin iyileştirici, yatıştırıcı ve rahatlatıcı özelliklerinin yerini tutamaz.
OSB’li Bireylerde Sanatsal Tedavilere Bilimsel Bakış
Literatürde temel olarak sanat terapisi etkisini tanımlayan vaka çalışmaları vardır. Bununla birlikte, konuyla ilgili yazılmış makalelerin bazıları, sanat terapisinin çok yardımcı olabileceğini göstermektedir. Bazıları; önemli sanatsal yeteneğe sahip OSB’li bireye bir fırsat yaratırken, bazıları da kişisel bağlanma için önemli bir fırsat yaratmıştır. Diğer gelişme gösteren konular şunlardır:
- Sembolik olarak hayal etme ve düşünme yeteneği,
- Yüz ifadelerini (mimikleri), beden dilini tanıma ve bunlara yanıt verme becerisi,
- Duyusal sorunları yönetme becerisi (bağımsızlık, vb.),
- İnce motor beceriler.
Otizm Spektrum Bozukluğu teşhisi konan çocuklarla yapılan sanat terapi çalışmalarının 1985–2012 dönemini kapsayan sistematik bir inceleme yapılmıştır. Çalışma 18 yaşına kadar normal / yüksek zeki hedef grup çocuklar için sanat terapisinin temel unsurlarını belirlemek amacıyla akademik ve pratiğe dayalı kaynakları araştırmış ve analiz edilmiştir. Sonuçlar, sanat terapisinin OSB’li çocuklarda daha esnek, rahat ve sakin bir tavır, iletişim ve öğrenme becerilerinin geliştiğini göstermektedir. Sanat terapisinin iki ana problem başlığına katkıda bulunabileceği ifade edilmiştir:
- Sosyal iletişim sorunları ile sınırlı ve tekrarlayan davranış kalıpları.
- Görme ve dokunma ile duyusal deneyimler gibi tipik terapötik sanat unsurları OSB’li çocukların sosyal davranışlarını, esnekliklerini ve dikkat yeteneklerini artırabilir.
Sonuç olarak; sanat malzemeleri ile çalışmanın OSB’li çocuklarda ve yetişkin bireylerdeki katkısı gözardı edilemez. Bir ifade, dil ve iletişim yolu olan sanattan yararlanarak yapılan sanat terapisi ile süreçten zevk alma, duygusal rahatlama, kendini ifade etme, stress ve kaygı azaltmada etkin bir müdahale olduğunu ortaya koymaktadır. Buna göre ayrıntılı klinik vaka çalışmaları ve sınırlı kanıtlar göz önüne alındığında, OSB’li bireyler ile yapılan sanat terapisinin süreci ve sonuçları hakkında daha fazla deneysel araştırma yapılmasına ihtiyaç vardır.
Sanat terapisti Theresa Van Lith otizmli bireylerde sanat terapi uygulamalarına dair şunları ifade etmiştir: “Otizmli çocukların resimlerde düşündüğünü fark ettim. Öyleyse, görsel sanatları, dünyalarında neler olup bittiğini anlatmak için kullandıklarında müthiş bir ilerlemeler görülebilir.”
Ezgi Bilgin
Sanatçı/ Sanat Terapisti
Instagram: @the_artherapist
ezgibilgin@gmail.com
Kaynakça:
- American Art Therapy Association, Ethical Principles for Art Therapists,
http://www.arttherapy.org/aata-ethics.html (7.22.2019) - BİLGİN, E., KİRCA, O., and OZDOGAN, M. (2018). Art therapies in cancer—A non-
negligible beauty and benefit, Journal of Oncological Sciences, 4, 1, 47-48. - CELINE SCHWEIZER (2014) Art therapy with children with Autism Spectrum
Disorders: A review of clinical case descriptions on ‘what works’, The Arts in
Psychotherapy, 577-593 - CHANCELLOR, B., DUNCAN, A., & CHATTERJEE, A. (2014). Art Therapy for
Alzheimer’s Disease and Other Dementias. Journal of Alzheimer’s Disease, 1-11. - CHIANG, M., BERNARD, W., REID-VARLEY, and FAN, X. (2019). Creative art
therapy for mental illness, Psychiatry Research, 129-136. - CURL, K. (2011). Assessing Stress Reduction as a Function of Artistic Creation and
Cognitive Focus, Journal of the American Art Therapy Association, 164-169. - Very Well Health, How Art Therapy Helps People With Autism,
https://www.verywellhealth.com/art-therapy-for-autism-260054 (7.22.2019) - NICOLE MARTIN (2011) Art Therapy and Autism: Overview and Recommendations,
Journal of the American Art Therapy Association, 187-190