Selçuk Bayram
Özel Eğitim Öğretmeni
Instagram: @ozelegitim.ogretmeniniz
Otizm tanılı birey sayısının gün geçtikçe arttığı günümüzde, çocukları için en iyisini isteyen ailelerinde karşısına birçok terapi ve müdahale programı çıkmakta. Her şeyden her yerden bir umut bekleyen özel ailelerde bu seçenekler arasında kalmakta ve çoğu zaman kafa karışıklıklarıyla birlikte bir umut aramaktadır.
Sosyal medya üzerinden birçok aileye ücretsiz danışmanlık yaptım ve en sık karşılaştığım sorulardan biride bu müdahale yöntemlerinin etkililiği üzerineydi.
‘’ Hocam ….. diye bir yöntem (terapi, ilaç, ek gıda, program ) vs var etkili midir? ‘’
Bende bu tarz sorulara elimden geldiğince bilimsel dayanaklı uygulamalardan bahsederek yönlendirme yapıyorum. Şimdi gelin otizmli çocukların eğitiminde bilim ne diyor ona bakalım, bilimsel dayanaklı uygulamalar nelerdir bunları birlikte inceleyelim.
Bilimsel Dayanaklı Uygulamalar
Eğitimde bilimsel dayanaklı uygulamalar, ‘nedensellik çıkarımlarının yapılabileceği araştırma desenlerini kullanan birden çok yüksek kaliteli çalışma tarafından desteklenen ve öğrenci çıktıları üzerinde olumlu sonuçlarının olduğunu kanıtlanan uygulamalar’ olarak tanımlamaktadır. (alıntılayan Tohum Otizm Vakfı Tosboe, 2017, s.86)
Bir uygulamanın bilimsel dayanaklı olması için nedensellik, birden çok yüksek kaliteli çalışma (bunlar hakemli uluslararası araştırma dergilerinde yayınlanmış makalelerdir) ve olumlu yönde öğrencilere etki ettiğini gösteren öğrenci gelişimleridir.
Bilimsel Dayanaklı Uygulamaların Belirlenmesi
Bilimsel dayanaklı uygulamalar, belirli kriterleri kullanarak bir uygulama hakkında yapılmış deneysel çalışmaların gözden geçirilmesi yoluyla belirlenir. Bir uygulamanın bilimsel dayanaklı olup olmadığını belirlemede dört kriter kullanılmaktadır:
(a) Çalışmalarda kullanılan araştırma deseni,
(b) Yapılan çalışmaların yöntemsel kalitesi
(c) Aynı bulguları destekleyen yüksek kaliteli çalışma sayısı ve
(d) Bulguların güçlülüğü ya da etki büyüklüğü (alıntılayan Tohum Otizm Vakfı Tosboe, 2017, s.88)
Otizmde Bilimsel Dayanaklı Uygulamaların Belirlenmesi
Amerikan Ulusal Otizm Merkezi (NAC), belirli aralıklarla alan yazın taramaları ve meta-analizler yaparak, otizmde bilimsel dayanaklı uygulamaların belirlenmesi çalışmalarına öncülük etmektedir. Bu bağlamda, NAC, 2005 yılında iki aşamalı Ulusal Standartlar Projesi’ni başlatmış ve otizm alanında bilimsel dayanağı olan, umut vadeden ve bilimsel dayanağı olmayan uygulamaları belirleyerek 2009 yılında ilk raporunu yayınlamıştır.
Çalışmanın ikinci aşamasına ise 2011 yılında başlanmıştır. Aşama 2’de 2007 ile 2012 arasında yapılan bilimsel çalışmalar değerlendirilerek bilimsel dayanağı olan, umut vadeden ve bilimsel dayanağı olmayan uygulamalar belirlenmiş ve bu aşamanın sonuçları 2015 yılında yayınlanmıştır. (Birkan, Rakap, Kalkan ; 2017 ; Tohum Otizm Vakfı Tosboe)
Özetle, Amerikan Ulusal Otizm Merkezi ihtiyaç duymuş bütün alan yazılarını, makaleleri inceleyerek 2015 yılında bir rapor paylaşmıştır. Uzun yıllar süren bu raporlama aşamasında belirli kriterlere göre Uygulamalar sınıflandırılmıştır.
Yukarıda ki tablo Bilimsel Dayanağı Olan Uygulamalar, Ümit Vadeden Uygulamalar ve Bilimsel Dayanağı Olmayan Uygulamaları açık bir şekilde gözler önüne sermiştir.
Bir Uygulamanın Bilimsel Dayanaklı olması da yeterli değildir. Çocuklarda istendik değişiklikler olabilmesi için Etkili müdahale yöntemleri kadar etkili uygulamada önemlidir.
Fixsen, Blase, Metz ve Van Dyke (2013), bilimsel dayanaklı uygulamaların okullarda ve diğer eğitim ortamlarında başarılı bir şekilde kullanılmasına yardımcı olmak için şu formülü geliştirmiştir: (Birkan, Rakap, Kalkan ; 2017 ; Tohum Otizm Vakfı Tosboe)
Bu bilgiler ışığında ailelere; duyu bütünleme, diyetler, hayvan terapilerine mesafeli bir duruş sergilemelerini ve bu uygulamaların bilimsel dayanaktan yoksun olduğunu söylemekten vazgeçmeyeceğim. Bilimsel dayanaklı uygulamalardan yararlanmak isteyen özel ailelere, bu uygulamaların uygulayıcısı olarak eğitim alan Özel Eğitim Öğretmenlerini tavsiye etmeye devam edeceğim.
Valla ben bilimin yalancısıyım…
Yukarıda paylaştığım bilgileri ve tabloyu Tohum Otizm Vakfının 2017 yılında yayınladığı, Yazarlığını Prof. Dr Binyamin Birkan, Doç. Dr. Salih Rakap ve Dr. Sinan Kalkan’ın yaptığı ‘’Türkiye’de Otizm Spektrum Bozukluğu ve Özel Eğitim’’ adlı rapordan alıntıladım. Rapor oldukça kapsamlı ve birçok farklı başlıkta bilgileri paylaşmaktadır.
Raporun tamamına erişmek isteyenler için ;
https://www.tohumotizm.org.tr/wp-content/uploads/2018/10/tosboe2017.pdf