Makbule Sungur
Uzm. Çocuk Gelişimi ve Eğitimcisi
Instagram: @makbuleyamansungur
“Çocuğumuz dünyaya geldi. Sağlıklı bir bebekti. Büyüdükçe gelişiminde farklılıklar dikkatimizi çekti, sanki biz yokmuşuz gibi davranıyordu, adına tepki vermiyordu, isteklerini belirtmek için bizimle iletişime geçmiyordu, ne jestlerle ne de kelimelerle kendini ifade etmiyordu, oyuncaklara belli rutin oyunlar, döndürme ve sallama hareketleri yapıyordu, farklılık fark edilmeyecek gibi değildi.”
Otizmli çocuğa sahip birçok ailenin yaşadığı bir süreç, tanılama öncesi tam da ailelerin bir uzmana başvurduğu ve kendilerinin fark ettiği farklılığın doğruluğunu sorguladıkları nokta. Peki sonra… yapılan araştırmalar ailelerin şüpheleri ile çocuklarının tanılanması arasında doğru orantı olduğunu göstermektedir. Bu noktada aileler doğru bir hizmet birimine ulaştıklarında yapılan genel değerlendirmeler sonucunda tanılama gerçekleşmektedir. İster çocuğumuz tanılansın isterse tanılanmasın eğer gelişiminde yolunda gitmeyen durumlar var ise mutlaka erken müdahale ile uygun destek alması gerekmektedir. Bazı aileler tanılamaya karşıt bir tutum sergileyerek kendi imkânları ile eğitim desteği almayı uygun görürken, bazı aileler ise devletin özel eğitim hakkından yararlanmak adına tanılamayı kabul etmektedirler. Her ne şartta olursa olsun alınan eğitimin kalitesi, verimliliği ve işlevselliği değerlendirilmeli ve çocuğun yüksek yararı dikkate alınarak eğitim kurumu tercihi yapılmalıdır.
Otizm spektrum bozukluğu olan bir çocuğa sahip aileler çocukları için eğitim sürecinde elinden geleni yapmak için ilk olarak özel eğitim kurumu arayışına girerler. Hacettepe Üniversitesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü Lisans bitirme tezimin konusu da tam olarak “Ailelerin özel eğitim merkezi seçerken dikkate aldığı kriterlerin incelenmesi” üzerinedir. Bu araştırma kapsamında ailelere sunulan anket sonucunda ailelerin kurum seçerken en çok eş-dost tavsiyesi üzerine kurum tercihi yaptığı, eğitim kalitesini ve içeriğini inceleyen aile sayısının ise az olduğu sonucuna ulaşılmıştır. 13 yıl öncesine ait bu sonuçlar şu anda hangi orandadır bilemiyorum. Fakat ailelerin kurum seçme kriterlerini; anne-babanın eğitim durumu, ailenin sosyo-ekonomik durumu, yaşanılan ilin eğitim imkânları ve ailenin sosyo-kültürel çevresinin etkilediği görülmektedir.
Günümüzde birçok merkez otizm kapsamında hizmet vermektedir. Ebeveynlerin çocukları için özel eğitim merkezi seçerken dikkat etmeleri gereken kriterler çocukların bireysel gelişimindeki farklılıklara göre değişmekle beraber temelinde dikkat edilmesi gereken noktaları aşağıda yer alan maddelerle özetlemek isterim.
- İlk olarak başvurduğunuz kurumun eğitim kadrosunu, sahip oldukları uygulama ve yöntemlerin yeterliliğine dair diplomalarını ve mesleki donanımlarını sorgulayınız.
- Eğitim kurumunun vizyonunu ve misyonunu değerlendiriniz. Çocuğunuz ticari bir araç mı?, yoksa emekle yetiştirilecek bir fidan mı?.
- Kurumda uygulanan eğitim modelleri ( oyun temelli, davranışçı…) hakkında bilgi alınız.
- Kurumun fiziksel imkânlarını değerlendiriniz. Çocuğunuz için ideal oyun salonları, bireysel eğitim sınıfları, eğitsel materyal ve dokümanlar mevcut mu inceleyiniz.
- Bireysel ders saatlerini izlemek için bir video sistemi olması dikkat edilecek bir diğer önemli özellik. Sınıf içinde ailenin yer alması dersin işleyişini aksatabilir. Bu nedenle video sitemi daha işlevsel olacaktır. Ailenin dersi izlemesi ve yapılan çalışmaların uygulama şeklini görmesi ev eğitimlerinde çok büyük önem arz etmektedir.
- Ailelerin yaşadıkları bireysel ve ailevi problemlerin çözümü konusunda hizmet veren bir psiko-sosyal destek hizmetlerinin olup olmadığı sorgulayınız.
- Kurumun servis, yemek ve sosyal faaliyetleri hakkında bilgi alınız.
- Çocuğunuzun performansının belli aralıklarla değerlendirilip size rapor edilmesini talep ediniz.
- Eğitim kurumunun ev ziyareti yapıyor olması ve çocuğun en çok zaman geçirdiği aile ortamında, gerek ev ortamının düzenlenmesi gerekse eğitim hedeflerinin ev içerisine uyarlanması konusunda destek hizmetlerinin olup olmadığını da sorgulamanız gerekmektedir.
Yukarıda yer alan ya da sizler için daha önemli olan özellikleri sorgulayarak başladığınız eğitim kurumunu çocuğunuzun performansındaki ilerlemeler doğrultusundan değerlendirmeniz gerekmektedir. Bir yıl içerisinde 2 kurum değiştirme hakkınızın olduğunu bilmeniz ve şartlarınıza göre alternatif eğitim merkezlerini de değerlendirmeniz gerekebilmektedir.
Otizm spektrum bozukluğu geniş bir yelpazede farklı seyirler gösteren nöro-gelişimsel bir yetersizliktir. Eğitim süreci de bu bağlamda farklı uygulama, yöntem ve teknikleri barındırmaktadır. Her geçen gün artan ve bilimsel dayanağı olan uygulamalar olsa da herhangi bir bilimsel dayanağı olmayan uygulamalarda oldukça çoktur.
Sevgili ebeveynler; çocuğunuzu ve sizin özel durumunuzu sömürmeye çalışan, büyük vaatlerde bulunan, bilimsellikten uzak eğitim ve uygulamalardan kaçınmanız; sevgiyle, anlayışla, sabırla, özveriyle, araştırmayla, yakın takiple bu meşakkatli yolculuğu sürdürmeniz gerekmektedir. Yolunuz insancıl, merhametli, dürüst, empati kurabilen, adil ve güzel insanlarla kesişsin.