Elif Gündoğdu
Çocuk Gelişimi
Instagram: @article_lland
Çocukların gelişim alanlarının desteklendiği aile, ilk öğrenmelerin birlikte yaşandığı en önemli kurumdur (Ersoy ve Şahin, 1999). Otizmli çocukların eğitiminde ise erken dönemde başlanmış ve sürekli eğitim esastır. Otizm tanısı almış çocukların aileleri ise, çocuklarına nasıl faydalı olacaklarını, problem davranışlarıyla nasıl baş edebileceklerini bilememekte, gelişimleri hakkında bilgi almak istemektedirler. Otizmi olan çocuk hangi eğitim ortamına yerleştirilirse yerleştirilsin, eğitimin etkili olabilmesinde, ailenin eğitime tam katılımı en önemli faktörlerden biridir (Aile Bilgilendirme Rehberi,2016). Çocuk eğitime başladığında sürekli uzman veya terapistleri ile iletişim halinde olmalı, eğitim ortamında edinilen becerileri eğitim ortamı dışında da kalıcı hale getirmek üzere çalışılmalıdır. Çünkü çocukların öğrendiklerini genelleyebilmeleri için eğitime dahil olabilmeleri şarttır. Aileler otizmi olan çocukların eğitimlerine erken dönemde katıldıklarında öğrenme fırsatlarını daha fazla değerlendirebilmekte, çocuklarıyla öğrenme ortamlarında gerçekleştirdikleri tutarlı ve sistematik uygulamalar ile erken sosyal ilişkiler geliştirebilmektedirler (Baxendal, Frankhem ve Hesketin, 2001; Symon,2001). Bu yüzden otizmli olan çocukların aileleri için, eğitime nasıl dahil olabileceklerine rehberlik eden, sistemli bir aile merkezli müdahale programına ihtiyaçları vardır. Birçok bilimsel araştırma da aile merkezli uygulamaların çocuk ve aileye olumlu katkılarını bulgulamıştır.
Aile merkezli uygulamalar terimini ilk olarak Brofenbrunner (1986) yazılı alan yazısında kullanmıştır (Çattık, Yetkin ve Diken,2020).
Aile merkezli uygulamalar NAC (2015) ve Otizm Spektrum Bozukluğunda Ulusal Profesyonel Gelişim Merkezi (NPDC on ASD-2014) raporlarına kanıt temelli uygulamalar arasında yer almaktadır.
Aile merkezli uygulamalar, ailelerin çocuklarıyla olumlu öğrenme fırsatlarını ve hedef becerilerin kazanımını arttırmak, çocuklarıyla olan etkileşimlerin niteliğini arttırmak amacıyla, uzmanlardan ev ziyaretleri, rehberlik, koçluk, eğitim ve danışmanlık destekleri olarak, doğal ya da yapılandırılmış ortamlarda, sistematik olarak çocuklarıyla çalışabildikleri uygulamalardır (Dunst ve Espe-Shemindt,2016; Dunst ve Trivette,2009; Mahoney ve Wheeden, 1997; McCollum ve Yateş,1994; Wang vd.2014).
Aile Merkezli Uygulamaların Yararları
- Ev içi düzenlemeler ile, eğitim ortamı dışında da fırsatlar oluşturulması
- Ailelerin çocukların eğitimleri ve gelişimleri hakkında doğru bilgiye sahip olmalarını sağlama
- Problem davranışlar ile başa çıkma
- Ailelerin eğitime daha çok dahil olarak, kaygı ve stres seviyelerin azalmasına destek olmak
- Uzman ve ailelerin iletişimini kuvvetlendirmek
- Aile üyelerinin birbiri ile sağlıklı ilişkiler kurması olarak sıralanabilir.
Aile merkezli uygulamalar ile çocuğun eğitiminde bütüncül bir yaklaşım sağlamaktadır. Hem aile hem de çocuğun eğitiminde bir yol haritasının olması ise ailenin beklentilerinin doğru karşılanması sağlamaktadır. Doğru aile uygulaması, ailenin çocuk ile tutarlı ve yeterli bir iletişim halkası oluşturması ve nitelikli zaman geçirerek çocukları için fırsat yaratmasına model olunacak bir programı takip edebilmelerine yardımcı olacaktır.
Bir sonraki yazımızda Aile Merkezli Uygulamalar’ın neler olduğuna ve içeriğine değineceğiz.
Elif GÜNDOĞDU
KAYNAKÇA
Baxendale, J., Frankham, J., & Hesketh, A. (2001). The Hanen Parent Programme: A parent’s perspective. International Journal of Language & Communication Disorders, 36(1), 511-516. doi: 10.3109/13682820109177938
Ersoy, Ö., & Şahin, F. (1999). 0-6 yaş döneminde anne-baba eğitiminin önemi [Importance of parent education in 0-6 years]. Mesleki Eğitim Dergisi, 1(1), 58-62.
Dunst, C. J., & Trivette, C. M. (2009). Capacity-building family-systems intervention practices. Journal of Family Social Work, 12(2), 119-143. doi: 10.1080/10522150802713322
Dunst, J., & Espe-Sherwindt, L. (2016) Parent mediated intervention in early childhood. In B. Reichow, B. A. Boyd, E. E. Barton & S. L. Odom (Eds.), Handbook of Early Childhood Special Education. (pp.37-56) Switzerland: Springer International
Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Otizm Spektrum Bozuklukları Aile Bilgilendirme Rehberi,2016.
Mahoney, G., & Wheeden, C. A. (1997). Parent-child interaction-the foundation for family-centered early intervention practice: A response to Baird and Peterson. Topics in Early Childhood Special Education, 17(2), 165-184. doi: 10.1177/027112149701700204
McCollum, J. A., & Yates, T. J. (1994). Dyad as focus, triad as means: A family-centered approach to supporting parent-child interactions. Infants & Young Children, 6(4), 54-63.
Orum-Çattık E., Yetkin A., Diken İ. (2020). Erken Çocukluk Dönemi Otizm Spektrum Bozukluğunda Aile Merkezli Uygulamalar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(3),589-610. doi: 10.21565/ozelegitimdergisi.543446
Wong, C., Odom, S. L., Hume, K. A., Cox, A. W., Fettig, A., Kucharczyk, S., … & Schultz, T. R. (2014). Evidence based practices for children, youth, and young adults with autism spectrum disorder: A comprehensive introreview. Journal of Autism and Developmental Disorders, 45(7), 1951-1966. doi: 10.1007/s10803- 014-2351-z