Ayşegül Akkuş – Özel Eğitim Öğretmeni
Instagram: @online.ogretmen
Bu konuyu bir yazı dizisi olarak ele almak istiyoruz. Her bültende farklı problemlere çözümler önereceğiz.
1-Otizmde Kriz Anı Nasıl Yönetilir?
Otizmli çocuklarda farklı problem davranışlar görülebilir. Problem davranışların zarar verici boyutlara ulaşmadan bilinçli bir şekilde en aza indirilmesi ve yok edilmesi gerekir. Tükürme, bağırma, vurma, tokat atma gibi davranışlar önüne geçilmezse zarar verici boyutlara ulaşabilir. Yapılması istenen bir durumdan kaçma isteği, biyolojik veya psikolojik olarak düzeninin bozulması ya da isteklerini elde etme durumları otizmli bir bireyin kriz geçirmesine sebep olabilmektedir. (Şiddetli bir şekilde ağlamak, kendini yere atmak, tepinmek, çığlık atmak) Bu zamanlarda öncelikle sakin kalınmalıdır. Baskı altında hissettikçe, stresin arttığı ortamda kriz süresi uzamaktadır. Öfke nöbetleri sırasında çocuğun krizini görmezden gelmek en olumlu tepki olacaktır. Çocuğun kriz anını yönetmek için en önemli davranış tutarlı ve kararlı bir yetişkin olabilmektir. Öfke nöbeti şiddetlendiğinde çocuğun istediğine ulaşmasını sağlamak yanlış olacaktır. Fakat kendisine veya çevresine zarar veriyorsa zarar vermesine müdahale edilerek görmezden gelmeye devam edilmelidir.
2- Otizmli Çocuklar ve Konuşmama Durumları
Otizmli bireylerin ailelerinde var olan konuşmanın genellikle belli bir yaştan sonra aniden kesildiği anlatılmaktadır. Otizmin kendisini bebeklik döneminde dahi belli ettiği, yapılan araştırmalara göre taklit becerilerinde sınırlılık olduğu söylenir. İnsanların öğrenme biçimi, taklit becerilerine dayanmaktadır. Doğada var olan tüm sesleri ve dahi tüm bilişsel faaliyetleri ilk bebeklik çağından itibaren taklit ederek öğrenmekteyiz. Konuşamayan otizmli bireylerin ifade edilc ve alıcı dil becerilerinden önce taklit becerilerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Çocuklar, dil gelişimi açısından cesaretlendirilmeli ve motive edilmelidir. Çocukların üzerinde çok büyük beklentiler oluşturmak ve baskı kurmak çocuğun aileden uzaklaşmasına neden olabilir. İletişim kurmak için öncelikle ön koşul becerileri tamamlamış olmak gerekir.
3- Otizmli Bireylerin Uyku Bozuklukları Nasıl İyileştirilebilir?
Otizmli çocuklarda düzensiz uyku, uykuya hemen dalamama ve zayıf gece uykusu var olduğu biliniyor. Yetersiz ve kalitesiz uyku her bireyde olduğu gibi otizmli bireylerin de sosyal yaşantılarının kötüleşmesine neden olabiliyor. Tekrarlanan davranışlar, öfke problemleri, dikkat problemleri, sosyal iletişim bozukluğu uyku düzensizliği yüzünden olumsuz hale gelebilir. Otizmli çocuklarda uyku problemi varsa, aileler çocuklarında öncelikle sağlık açısından herhangi bir rahatsızlık olup olmadığına uzmana giderek baktırmalı. Eğer geniz eti, uyku apnesi gibi durumlar yoksa uyku öncesinde çocukların beslenmelerine özen gösterilmelidir. Enerji verecek ve rahatsız edecek yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Beslenme kontrolü için yine bir uzmana başvurabilirsiniz. Uykuya geçişi hızlandırma amaçlı rahatlatıcı müzikler dinletebilir ve rahatlatıcı masaj hareketleri uygulayabilirsiniz.
4-Neden Saç-Tırnak Kestirmek İstemez?
Otizmli bireylerde aşırı duyarlılık olabilmektedir. Bu da çocukların ani ses, görüntü veya hareketlerden korkmasına neden olur. Bizler için normal olabilecek durumlar otizmli bir bireyin keyif almadığı etkinlikler olabilir. Çocuğun dünyasına inmek yararınıza olacaktır.
5- Otizmli Bireylerin İleri Geri Sallanması-Tekrarlayan Hareketler
Otizmli bireylerde tekrarlayan, yineleyici hareketler görülmektedir. Bazen bu davranışları dikkat çekmek için bazen de kendisini uyarma ihtiyacından dolayı yaparlar. Tekrarlayıcı davranışları neden yaptığı ile ilgili iyi bir gözlem yapmak gerekir. Eğer dikkat çekmek için yapıyorsa görmezden gelinmelidir. Otizmli bireyin eğitimini engelleyecek derecede yineleyici hareketleri varsa öncelikle bu davranışları azaltmak ve yerine olumlu davranış kazandırmak mantıklı olacaktır. Örneğin; sürekli el çırpan, alkış yapan çocuk için ritim çalışması uygun olabilir.