Yasemen Duran
Çocuk Gelişimci
Instagram: @cgyasemenduran
Bu yazı, 17 Eylül 2020 tarihinde Yasemen Duran tarafından “Uzaktan Aile Eğitimleri” kapsamında verilen eğitimin yazıya dökülmüş özetidir. Bu konu ile ilgili daha fazlasını öğrenmek istiyorsanız, aşağıdaki bağlantıya tıklayarak, youtube kanalımızdaki eğitim kaydını izlemenizi tavsiye ederiz.
Ayrıca bu eğitimin seslendirilmiş olarak podcast halini Spotify, Itunes, Google Podcast kanallarımızdan da dinleyebilirsiniz.
Oyun Terapisi Nedir?
Oyun terapisi: Çocuğun psikolojik süreçlerinin, oyunla ortaya çıkarılması için kullanılan bir uygulamadır. Oyun terapisi, iletişim sorunu olan çocuklarla bir tür iletişim kolaylaştırma yöntemidir. Oyun, evrensel bir değerdir. Dünyadaki tüm çocuklar oyun oynar. Bu nedenle bir çocukla iletişim kurmanın en doğal yolu oyundur. Bu durum, çocuğun tanısına, yaşına, durumuna ve yaşadığı travmatik olaylara göre değişiklik göstermez. Oyun, tüm insanların iletişim yöntemidir. Ancak insan, büyüdükçe oyunu unutur.
Otizmde Oyun Terapisinin Standart Oyun Terapisinden Farkı Nedir?
Kullanılmakta olan oyun terapisinde, çocuğun sınırsız bir özgürlüğe sahip olması ve iletişim için istediği oyuncağı kullanması sağlanır. Ancak durum otizmse, çocuk zaten iletişim kurmayı reddeder. Bu nedenle otizmde oyun terapisini uygularken, çocuğun duygularını ortaya çıkarmasından çok, bir şekilde iletişim gayretine girmesi hedeflenir.
Tanısız çocuklarda oyun terapisinde çocuğun tüm materyalleri istediği gibi kullanması sağlanır. Ancak otizmde, çocuğun hangi oyuncağı nasıl kullanacağı ve nasıl keyif alarak oyun oynayabileceği ona öğretilmelidir.
Otizmde yer yer çocuğu oyun içine çekme, çocuğu oyuna itme durumu söz konusu olabilir. İsteksiz çocuklarda bu durum daha sık ortaya çıkar.
Otizmde Oyun Terapisinin Yararları Nelerdir?
- Çocuğu iletişime hazırlar.
- Mahremiyetten kurallı oyunlara, arkadaşlarıyla karşılaştığı sorunlardan takıntılarına kadar geniş bir yelpazede fayda sağlar.
- İletişimi öğretir.
- Oyuncaklarla nasıl oynaması gerektiğini öğretir.
- Oyuncak takıntılarını önlemeye yardımcı olur.
- İyi bir gözlemci ile yapıldığında çocuğun takıntılarının ve davranış problemlerinin nedenlerini ortaya çıkarır.
Otizmde Oyun Terapisinin Bileşenleri Nelerdir?
Otizmde oyun terapisinin 3 temel bileşeni bulunur:
- Oyuncu: Terapist ya da oyun oynayan kişidir. Bu kişinin en önemli özelliği aksiyon yaratması ve dikkat çekici mimikler kullanmasıdır. Ani tepkiler vererek çocuğu şaşırtmalı, aniden dikkat çekmelidir. Aksi halde en iyi oyuncak ve materyaller bile, oyun terapisinde yeterli olmayacaktır.
- Çocuk: Oyun oynamadan önce çocuğun tüm bireysel ihtiyaçları karşılanmış olmalıdır. Açlık, susuzluk, lavabo ihtiyacı gibi sorunlar yaşanmamalıdır.
- Ortam: Ortamda dikkat dağıtıcı herhangi bir materyal bulunmamalıdır. Televizyon, telefon bulunmayan odada çalışılması, çocuğun dikkatini arttırır. Aynı zamanda bir oyun örtüsü kullanmak, sınır çizme ve oyun zamanını ifade etme, konusunda faydalı olacaktır. Oyuncaklar, odada tematik olarak bulundurulmalıdır. Tema harici oyuncaklar, oda içinde bulundurulmaz. Örnek: Yemek yapma temalı bir oyun planladıysanız, sadece tencere, tava, ocak gibi materyaller odada olmalı, araba gibi alakasız oyuncaklar, dikkati dağıtmaması amacıyla odadan çıkarılmalıdır.
Otizmde Oyun Terapisinde Hangi Materyaller Kullanılmalıdır?
Otizmde oynanacak oyunda, kullanılacak materyallerin bir şey öğretme amacı gütmemesi gerekir. Örneğin, yapbozlar ve tak- çıkar materyalleri, yarısını bulma, eşleme materyalleri bu alanda kullanılmamalıdır. Özellikle bireysel eğitim alan çocuklarda, materyali görür görmez dersi çağrıştırdığından, çocuk oyunu reddedebilir. Bunun yanında kullanılacak malzemeler şu şekildedir:
- Anne-baba- çocuk bebekleri
- Ev modeli
- Arabalar
- Evcilik oyuncakları
- Legolar
- Jenga taşları (amaç Jenga oynamak değildir. Belki çocuk taşlardan ev yapar, çit yapar)
- Fasulye ve sayı çubukları (amaç saymak değil, bunların oyun içinde kullanılmasıdır. Örneğin yemek yaparken tencereye fasulyeleri atabilir.)
- Küçük toplar
- Gerçek hayattaki tüm malzemelerin minyatür halleri
- Oyun hamuru
- Gerçek nohut, mercimek, fasulye gibi çocuk yutsa da sorun olmayacak duyusal malzemeler
- Mümkün olduğu kadar çok sayıda mesleğe ait malzeme, oyuncak meslek setleri
- Çocuğun durumuna göre balon gibi malzemeler bulundurulabilir.
Otizmde Oyun Terapisinde Dikkat Edilecek Noktalar Nelerdir?
- Dikkat çekin: Çocuğun başlangıçtaki isteksizliği normaldir. İsteksiz çocukta dikkat çekin. Sakince Jenga taşlarından bir kule yapın. Çocuğun size baktığı anı kollayın. Kuleyi büyük bir gürültüyle yıkın. Büyük tepkiler vererek olayı abartın. İkinci kuleyi yaparken ondan yardım isteyin.
- Biraz aksiyon: Çocuk ilgisiz ya da ağlamaklı olabilir. Bu durumda ilgi alanlarına göre aksiyon ortaya çıkarın. O ağlarken arabayı sakince sürün. Çok eğleniyormuş gibi ‘Düüüttt! Gidiyooorrrr!’ gibi sesler çıkarın. Hafif bir sakinlik anında iki arabayı havada çarpıştırın ve yere düşürün. ‘Oooooo! Arabalar düştüüüü! Kaza vaaarrr! Ambulans Nerdeee!’ gibi cümlelerle oyunu ilerletin. Eğer ambulans istediyseniz, ambulans aracını oyunun başında çocuğun yakınına koyun. Ondan ambulansı isteyerek oyuna dahil edin.
- Zemin belirleyin: Oyun için özel bir zemin kurun. Bu geniş bir sofra bezi ya da çarşaf olabilir. Bu sayede sınır belirleme imkanı bulabilirsiniz.
- Devredin: Uygun zamanı bulduğunuzda geri çekilin ve oyunu çocuğa devredin. Bunu hissettirmeden yapmanız, güvenin sarsılmaması açısından önemlidir.
- Mimikler her şeydir!: Mimikler büyük ve dikkat çekici olmalı, coşkulu bir şekilde hareket etmelisiniz.
- Görmezden gelin: Ağlama davranışında ‘Etkin aldırmazlık’ yöntemini kullanın. Çocuk, oyun istemediği, daha doğru bir tabirle iletişim kurmak istemediği için ağlayabilir, oyunu bozabilir, sizin yaptığınız kuleyi yıkabilir. Zarar verici bir davranışta bulunmadığı sürece görmezden gelin. O ağlarken siz oyun oynayın ve oyunla dikkatini dağıtın.
- Keyif alın: Siz keyifsiz oynarsanız, çocuk bunu mutlaka hisseder ve hiçbir şekilde dikkatini çekemezsiniz. Bu nedenle önce kendiniz keyif almalısınız.
İçten bir oyun, öğretmeyi hedeflemez. Eğlenmeyi hedefler. Bu nedenle çocukla bağ kurmanın en iyi yolu, eğlenceyi amaçlayan oyun oynamaktır. Oyun, her çocuğun ana dilidir. İyi eğlenceler 🙂