Bundan önceki yazılarda otizmden, sebeplerinden, belirtilerinden bahsettik. Genel olarak otizm teşhisinden sonra aileler iyi birer kâşif olup otizmin esrarengiz dünyasını keşfe çıkıyorlar. Ve yazılanlar, yapılan diğer yorumlar sonucu otizmi anlayabiliyorlar.
Herkes bir ucundan tutmuş durum hakkında yorum yaparken bilgi kirliliği bizi karşılıyor tabi ki.
Diyetler, duyu bütünleme seansları, özel eğitim, ismini duymadığımız terapi isim ve çeşitleri…
En önemli olan kısmı atlıyor aile. Benim çocuğum otizmin neresinde?
Otizmle beraber eşlik eden durum var mı?
Gelişimi bir merdiven basamağı olarak hayal edelim.
Burada gördüğünüz basamaklar doğumdan başlayıp ölüm anına kadar devam eden bir süreç. Çocuğunuzun kronolojik yaşının olduğu basamağın altında ise ilk önce bulunduğu yerden başlamanız gerekir. Eğer siz çocuğunuzu değil otizmi değerlendirip yola çıkar iseniz yolda tıkanırsınız. Ne demek istiyorum? Şöyle örneklendirelim;
Çocuğunuzu dil konuşma terapisine başlatmak istiyorsunuz. Filanca başlatmış ve ilerleme var. Filancanın da otizmi var. Demek ki sizin çocuğunuza da iyi gelecek. SONUÇTA O DA OTİZM SİZİN ÇOCUĞUNUZ DA OTİZM. Ama terapi sizin çocuğunuza istediğiniz gibi gelmiyor. Bir hayal kırıklığı yaşıyorsunuz.
İşte bundan bahsediyorum. Siz çocuğunuza göre değil, otizme göre hareket ediyorsunuz. İşte bu yapılan en büyük hata. Her otizmli birey farklı bir dünya. Sizin çocuğunuz da öyle.
Bu yazımda otizmli çocukların genelinde çok zor kazanılan, en temel basamak olan bir kazanımdan bahsedeceğim; Adına tepki verme. (Bazı otizmli bireyler adını tepki vermede zorluk yaşamıyor, bu yüzden spektrum diyoruz. Herkeste aynı semptom olarak yansımıyor)
Öğrenmenin ön koşul becerisidir adına tepki verme. Dikkatin, iletişim başlatmanın ön koşuludur. Biri isminizi söylediği an dikkatinizi sese yöneltirsiniz (dikkat), göz kontağı kurarsınız, efendim diyerek iletişimi başlatır veya devam ettirirsiniz.
Hep denilen şudur ki bu çocuklarda iletişimsel sıkıntılar yaşanıyor. Çocuk iletişim kurmuyor, kurması içinde zorlanıyor. Ama burada çok önemli bir konuyu atlıyoruz. Çocuk daha adına tepki vermiyor ise yaptırmaya çalıştığınız her şey yarımdan ibaret oluyor.
Adına Tepki Verme – Göz Kontağı Çalışmalarının Örnekleri
- Her seslenildiğinde pekiştireç sunma (ve pekiştirecin giderek silinmesi):
Çocuğunuz ile aranızda hiçbir nesne olmadan birbirinizi gıdıklamaca (daha çok onu) oynarken her seslendiğinizde bakmasını bekleyin (3 sn bekleme süresi verin). Süre sonunda bakmıyor ise işaret parmağını burnunuza dokundurup pekiştirecinizi verin. Eğer bağımsız bakar ise coşkulu bir şekilde sözel pekiştirin ve yiyecek pekiştirecinizi verin. - Hoşa giden eylemi adına tepki verdikten sonra yapma:
Burada duyusal ögeleri katabilirsiniz. Örneğin traş köpüğü ile oynarken her köpüğü sıktığınız zaman ‘… Bana bak ‘’ … 3sn bekle … bakmaz ise traş köpüğüne ilgi ile bakıyor ise traş köpüğünü yüzünüz ile yan yana tutun ve onu pekiştirin .’’ harika baktın bana harikasın, hadi sıkalım.” - Yüzü boyama, sticker yapıştırma, komik gözlükler takma:
Yüzünüz veya gözlerinizi far ile boyayarak adına seslenin , ‘’… Bana bak ‘’ bekleyin … bakmaz ise işaret parmağını burnunuza dokundurup farketmesini sağlayın. Yüzünüze sticker yapıştırıp çıkartmak da başka bir etkinlik örneği. - Yakalamaca ve gıdıklamaca:
Her çocuk gıdıklanmayı ve ebelenmeyi sever. ‘’Ece Bana bak’’ … 3sn bekledik… aa harika baktın şimdi seni gıdıklamaya geliyorum 🙂
Bunlar benim ders içinde yaptığım adına tepki çalışmaları. Bazı çocuklarım 3 yaşında kazanımı tamamlarken, bazı çocuklarım 6 yaşında hala daha meşgulken adına tepki vermiyor, işine gelince bakma da dediğimiz durumda oluyor. Burada çalışmalar tabi ki farklılaşıyor.
Ece Kılıç
Okul Öncesi ve Özel Eğitim Öğretmeni
Instagram: @ecotogretmen