Uzm. Şule Ihlamur
Özel Eğitim ve Aile Danışmanı
Instagram: @sule.ihlamur
Öğretmenlerimizin bir kısmı “Öğrencimizde otizm var.” dediğimde telaşlanırlar, tedirginliklerini gözlerinde okurum. “Şimdi sınıfta nasıl olacak bu çocuk? Disiplin alt üst olacak, nasıl bakacağım ben bu çocuğa?” derler. Bir konu hakkında bilginiz ve tecrübeniz eksikse kaygılanırsınız, normaldir. Öğretmenlerimiz, bilgi ve deneyimleri arttıkça sakinleşir, daha fazlasını yapabilmeye başlar. Özel eğitimle ilgili temel fikirlerin, aslında her çocuk için yaptığımız uygulamalardan farklı olmadığını söylerler.
Her şeyden evvel, otizmli öğrencilerin bizim sınıflarımızda eğitim görmesi gerekir. Bu onların hakkı. Otizmli öğrencilerin de olduğu bir sınıfın pusulası sakinlik, iletişim ve çabadır. Bununla birlikte akran zorbalığı, öğretim hedefleri, farklılaştırma gibi anahtarlar da zorlukları aşmaya yardımcı olur.
Pekala ne yapmalıyız?
- Sakin kalın, sakinlik yaratın.
Bir teneffüs zilinin tüm çocuklarda büyük bir harekete yol açarken, otizmli çocukların bundan etkilenmemelerini bekleyemeyiz. Bir sorun olduğunda öğretmen olarak sakin kalmak çok ama çok önemlidir. Teneffüs dönüşlerinde soluklanmak, sakin müzikler dinlemek, nefes egzersizleri yapmak da büyük bir değişim yaratır.
- Çocukla sıcak, samimi bir ilişki kurun.
Çocuklara özel zaman ayırmak gerekir. Kısa, net cümleler kurun önerisinden anlaşılan emir kipinde sert bir ton asla değildir. Sohbet edin. Oyun, drama, kukla gibi araçlar kullanabilirsiniz. Otizmli öğrencimize iletişim kurmayı, kendini anlatmasını biz öğreteceğiz. Zorlukları olacak belki, ama pes etme lüksümüz yok.
- Öğrenciyle ilgili bilgi alın.
Çocukla ilgili en güncel bilgi, ebeveyndedir. Dinleyerek çocukla ilgili bilgi almamız, işimizi çok kolaylaştırır. Görüşmelerde sadece sorun anlatmak, olumlu bir katkı sağlamaz. Problemleri çözümlerle eşleştirip söylemek, veliyi de çözüme davet eder. Sadece olumsuz bildirimler, velinin de bıkkınlık ve tükenmişliğini tetikleyebilir. Bu sebeple okulda çalıştığımız konuları ve evde yapabileceklerini aktarmak daha etkili olacaktır.
- Öğretim hedeflerine önem verin.
Nedendir bazı öğretmenler otizmli çocuğun vakit geçirmek için veya zorunluluktan dolayı okulda olduğunu düşünür. Bu tür öğretmenlerin özel öğrencilerden beklentileri çok düşüktür. Düşük beklentiden kastım; çocuğun derste susması, sessiz olması ve sorun çıkarmaması vb.
İyi bir eğitimi herkes hak eder. Otizmli çocuklar öğrenebilir. Öğretmen olarak onlara uygun malzemeyi vermeliyiz. Farklılaştırma konusunda emek harcamak gerekiyor. Fırsat eşitliğini tüm çocuklar için sağlamak görevimiz.
- Sınıftaki duyusal uyaranları azaltmaya çalışın.
Otizmli öğrencilerin duyusal uyaranlara tepkileri büyük olabilir. Ses, ışık, hareketli videolar, koku, toz, belli yüzeyler, terlemek vb. uyaranlardan hangilerinin rahatsızlık yarattığını bulup minimize etmek gerekir. Dağınık bir sınıf, tüm öğrencilerin dikkati ve sakinliği üzerinde olumsuzluk yaratabilir. Çocuklara yönelik kırıcı ve öfkeli uyarılardan kaçınarak sınıfın düzenli olmasını sağlamak çok faydalı olacaktır.
- Akran zorbalığına göz yummayın.
Çocukların duygusal ve fiziksel sağlığını korumak, yetişkinlerin dikkat etmesi gereken önemli bir konudur. Arkadaş ilişkilerine karışmamak demek, çocuğu yalnız başına bırakmak değildir. Duyarlı öğretmenler, çocukların arasındaki ilişkilere dikkat eder ve ihtiyacı olan çocuğu destekler.
Öğretmenlerin “Ama arkadaşınız özel, ona yazık, lütfen ona anlayışlı olun…” gibi açıklamaları, iyi niyetli gibi görünse de, çok tehlikelidir. Özel gereksinimleri olan çocuğu arkadaşlarına karşı küçük ve aciz duruma getirir. Bu konum, zorbalığı tetikleyebilir. Hele bu sözlerin çocuğumuzun duyacağı yerde sarf edilmesi, gerçekten büyük bir kayıp…
Bir sorun yaşandığında çocuklarla birebir konuşarak uyumu arttırmalıyız. Rehberlik destek verebilir tabii ama, sınıf öğretmeni çocuklarla daha çok vakit geçirdiği için, sorun karşısında yaptıkları önemlidir. İletişimi kuvvetli, örnek biri olmalıdır.
Yetişkinler de bazen sinirlendiklerinde, çocuklara pek çok olumsuz söz edebilir, bu da okullarda karşılaştığımız bir başka sorundur. İlk etapta sakin kalmak, altın değerindedir.
Otizmli bir öğrencinin olduğu bir sınıfta, pek çok sorunla karşılaşabiliriz, aynen tüm sınıflarda olduğu gibi. Sorunlar baş gösterir, çözüm her zaman var. Evet bazen efor sarf etmek zorunda kalırız, ancak öğretmen olarak, ancak emek vererek tüm çocuklar için fark yaratabiliriz.