Müge Başkak
Ergoterapist
Instagram: @ergoterapicocuk
Otizmli çocukların bilişsel ve algısal alanlardaki yetersizlikleri sonucunda anlama, ilişki kurma, problem çözme ve iletişim alanlarında sınırlı yeteneklere sahip oldukları bilinmektedir. Otizmli çocukların göze çarpan diğer özelliklerinden biri de, sosyal gelişimlerindeki yetersizliktir.
Otizmli çocuk sosyal oyunlar yerine, yalnız oynamayı tercih eder. Grup oyunlarında ya pasiftir ya da katılmaz. Çünkü yaşıtlarıyla etkileşimde bulunmak için onlara ilgi duymaz, onlarla etkileşimi sınırlıdır.
Oyun becerilerini otizmli çocuğa kazandırmak için yapılandırılmış oyun ortamı sağlanmalıdır. Ebeveyn ve öğretmen oyuna aktif bir şekilde katılmalıdır. Çocuğa uygun oyuncaklarla oyun oynama fırsatı sağlanmalıdır.
Oyuncak, çocuğun duygularını ve beş duyusunu uyaran, değerlendirme ve uygulama yeteneklerini geliştiren, hayal gücünü zenginleştiren, zihinsel, bedensel, bilişsel, motor ve psikososyal gelişimine katkıda bulunan, hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren, düşünmeyi ve keşfetmeyi öğretir.
Oyuncaklar, taşıdıkları özelliklerine göre çocukların farklı beceriler kazanmasında ve bunları geliştirmesinde de etkili olmaktadır. Örneğin; robot, bebek ve araba gibi oyun araçları çocukların çok yönlü beceriler kazanmasını desteklerken, tüm gelişim alanlarına katkı sağlamada sınırlı kalırlar. Buna karşılık blok, oyun hamuru, lego gibi materyaller ise çocukların farklı gelişim alanlarına ilişkin beceriler kazanmalarını daha çok destekler. Çocukların kazandıkları bu beceriler sayesinde oyuncakları ile kurdukları ilişkiler sonunda; düşünme, akıl yürütme, problem çözme, algılama, renk, sayı, boyut, şekil, zaman ve mekan kavramları oluşturma gibi zihinsel becerileri artar. Böylece çocukların yaratıcılıkları gelişir ve nesneleri yakından tanıma fırsatı bularak mekansal konumları daha iyi ayırt edebilirler.
Çocuğun duygularını ifade ederek iletişime geçmesine, dilini akıcı bir şekilde kullanmasına ve sözcük dağarcığını zenginleştirmesine yardımcı olurlar. Bu oyuncaklar sayesinde çocukların yardımlaşma, paylaşma, işbirliği yapabilme, kurallara uyabilme gibi sosyal becerileri artarken aynı zamanda çocuğun topluma hazırlanmasında ve gelecekteki rollerini benimsemesinde de etkili olmaktadır.
Grup olarak oynanan oyuncaklar, çocukların kurallara uyma ve işbirliği yapma gibi beceriler kazanmasına yardım ederler. Çocuklar oyun oynarken kendi dünyalarını ve hislerini açıklayabilirler. Grupça oynanan oyuncaklar çocukların sosyal ve duygusal gelişimine katkısının üstüne bir de dil kullanımı için iyi bir ortam yaratır. Birbiriyle iletişim kuran çocukların cümle kurma, soru sorma, cevaplama ve hikaye anlatma becerileri oyun sayesinde gelişir.
Oyuncakların sınıflandırılması;
1.Bebekler, hayvanlar, yumuşak oyuncaklar
2. Minyatür nesneler (evcilik setleri, doktor setleri, tamir setleri)
3. Manipülatif oyuncaklar (legolar, yap-bozlar, takmalı çıkarmalı oyuncaklar, bloklar, kuklalar)
4. Elektronik oyuncaklar (bilgisayar oyuncakları, uzaktan kumandalı, pilli oyuncaklar)
5. Elişi oyuncakları (boyalar, kalemler, elişi malzemeleri, hamurlar, kağıt bebekler, boyama kitapları)
6. Eğitici oyuncaklar (eşleştirme, benzer ve farklı olanı bulma, ilişki kurma, gruplama ve sıralama becerilerini destekleyici oyuncaklar)
7. Masa oyunları (domino, tombala, monopoly vb)
8. Müzikli oyuncaklar (minyatür müzik aletleri, çıngıraklar)
9. Hareketli oyuncaklar ( bisiklet, kaykay vb.)
10. Oyun malzemeleri (top, ip, bilye vb.)
11. Güncel kahramanlar (action man, power rangers, batman vb.)
12. Maketler (uçaklar, gemiler, evler vb.)
13. Oyuncak Silahlar ( tabanca, tüfek, kovboy takımları)
Çocuklar İçin Oyuncak Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Oyuncak seçerken göz önünde bulundurulması gereken önemli özellikler vardır. Oyuncak her şeyden önce çocuğun yaşına, gelişim düzeyine ve cinsiyetine uygun olmalıdır. Aynı zamanda oyuncak çocuğun yaşına göre ilgi ve ihtiyaçlarını karşılarken; hayal gücünü ve yaratıcı gücünü uyarıcı nitelikte olmalıdır. Bunun yanında tehlikeli olabilecek kolayca ayrılabilen küçük parçalardan ve sivri köşelerden, camdan veya kırılgan malzemelerden imal edilmiş olmamalıdır. Oyuncak alırken çocuğun sağlık ve güvenliği ile birlikte çocuğun yaşı ve gelişimi de göz önünde tutulmalıdır. Çocuğa kendi yaşıtlarından daha büyük yaştaki çocuklar için üretilmiş oyuncaklar alınırsa; çocuk oyuncağın gerektirdiği gibi oynayamayacağından başarısızlık duyguları yaşayacak ve kendine güveni sarsılacaktır. Buna karşın yaşça kendinden daha küçük olan çocuklar için üretilen oyuncaklar alındığında ise çocuğun fiziksel, zihinsel, hareket, dil vb. alanlardaki gelişimini yeterince destekleyemeyecek ve çocuğa gelişimsel olarak bir katkı sağlamayacaktır. Yaş grubu sadece çocuğun ne oynayacağını değil aynı zamanda nasıl oynayacağını da belirler.