Ece Kılıç Günay
Okul Öncesi ve Özel Eğitim Öğretmeni
Instagram: @ecotogretmen
Erken müdahalenin kritik basamaklarını çıkmaya devam;
Taklit Nedir?
Barış Ekicinin Nöroplay kitabında der ki; nesne ile yapılan taklitler oyun oynamanın ön koşul becerisidir. Nesnesiz yapılan taklitler de konuşmanın ön koşul becerisidir.
Peki nedir bu taklit?
Taklit becerisi, başkalarının eylemlerinin farkında olma ve bu eylemleri yeniden üretme yeterliliği olarak tanımlanmaktadır ( Kubota, 2004).
Taklit, sosyal öğrenmenin temeli diyebiliriz.
Taklit becerisi bebeklikten itibaren başlayan ve öğrenmede çok önemli bir rol oynayan beceridir.
Taklit becerisini alan yazılarında birçok sınıflandırma içinde görebilirsiniz.
Önemli olan sosyal etkileşim becerilerinden olan taklit , OSB olan çocuklarda geliştirmesi hedeflenen beceriler arasına girmektedir .( Töret – Özmen , 2016 )
Taklit otizm spekrum içerisinde olan çocuklarda hayati önem taşır. Nörobilim bu konuyu şöyle açıklar;
Ayna nöronlar ilk olarak, 1980’lerden başlayarak 1990’lara kadar bunlar üzerine araştırma yapan Giacomo Rizzolatti ve ekibi tarafından bulundu. Bu nörofizyolojistler, Macaca nemestrina türü 3 tane makağın ventral premotor kortekslerine elektrotlar yerleştirerek makakların el ve vücut hareketlerini bir süre takip ettiler. Deney boyunca, maymunların karşıdaki kişinin hareketlerini taklit etmelerini sağladılar. Bu süre zarfında F5 bölgesindeki bazı nöronların, taklit hareketlere karşılık verdiğini fark ettiler. Bu nöronlara da “ayna nöronlar” dendi. Araştırma yapıldıktan sonra Nature’a gönderilmiş olsa da, insanların ilgisini çekmeyeceği düşünülerek makale kabul edilmedi. Devamındaki araştırmalarda, bu tarz bir ayna sisteminin insan beyninin Broca (beyindeki konuşma bölgesi ) bölgesinde de olduğu anlaşıldı.( https://evrimagaci.org/ayna-noronlar-2534)
Ve ayna nöronların otizmli çocuklarda olmadığı veya işlevsel olmadığı ortaya çıktı .
Oysa 0-3 yaş beyin gelişiminin en hızlı olduğu dönem . Biz beynin plastisite özelliğinden bahsedebiliyorsak (istenilen şekle sokabilme) erken müdahale gerektiren OSB’li risk grubundaki çocuklar için taklitin önemini bir kez daha altını çizmiş oluyoruz.
O zaman taklit becerilerinin çalışılması ve iyileştirilmesi çok önemli.
Peki nasıl çalışmalıyım?
Taklit becerileri öğretimi ile ilgili çeşitli yöntemler var.
Bu yöntemler ; Millieu yöntemi , fırsat öğretimi , temel tepki öğretimi gibi doğal ve davranışsal yaklaşımların ele alındığı eklektik müdahale yöntemleridir ( Töret-Özmen , 2006 ).
Çok fazla bilgi ile sizi boğmadan nasıl çalışmalar yapabiliriz, neler yapabilirsiniz ve genelleme aşamasında neler yapabilirsiniz bunlardan bahsetmek istiyorum.
En basit şekilde taklitleri şemalandıracak olursak;
- Nesneli taklitler; Aynı tür, aynı şekil, aynı renk olan 2 nesneden biri sizde, diğeri öğrencide olacak şekilde ayarlanır. Yönergemiz; Böyle yap! Bazen çalışmalarda görüyorum, çocuğa taklit yaptırırken yönerge de açıklanıyor. Hadi burnuna dokun deniyor mesela. Bu taklit değil yönergedir.
- Halkayı çubuğa geçirmek, bardağa küp veya lego atmak, masaya çubukla vurmak, .. nesneli taklit örnekleridir. Bu örnekler uzar gider. En az 10 nesneli taklit yapmasını bekliyoruz ki nesnesiz taklide geçelim.
- Nesnesiz taklitler; Ortada hiçbir nesne olmayan taklitler. Burada amaç çocuğun vücut taklitlerini yapmak. Nesnesiz taklitler konuşmanın ön koşulu der Barış Ekici.
- Burnuna dokunma, kolunu kaldırma, alkış yapma, kafana dokunma, elini yumruk yapma, .. gibi hareketler nesnesiz taklitlere girer.
En önemli nokta çocuğa bu beceriyi kazandırırken genelleme alabilmek. Genelde bu tarz çalışma yapıldığında genelleme ve kendiliğinden kullanım düzeylerinde güçlüklere rastlayabiliyoruz.
Bundan dolayı daha az yapılandırılmış ortamda daha çok ebeveyn katılımlı etkinliklerde taklitleri genelliyoruz. Bu oynadığımız evcilik oyunlarından minder üzerine atlamaya kadar uzanabilir. Hadi sen de yap, benim gibi yap (mindere atlarken) veya oyuncak bebeğe mama yedirirken yine sessizce bebeğin ağzına mama verip çocuğunuzun da sizi taklit etmesi için fırsat sağlayabilirsiniz.
Taklit ile ilgili bir çok araştırma var. Şuana kadar okuduğum ve çok beğendiğim bir makaleyi tavsiye ederek yazıma son veriyorum.
Otizm Spektrum Bozukluğu olan Çocuklarda Karşılıklı Taklit Eğitimi, Gökhan Töret – Rüya Özmen , Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi , 2016 , Ankara )