Çocuklarda İhmal ve Cinsel İstismar

İhmal:

Çocuğa bakmakla yükümlü kimsenin çocuğun gelişimi için gerekli ihtiyaçları karşılamaması veya bu ihtiyaçları dikkate almamasıdır. Bu ihtiyaçlar sağlık, eğitim, duygusal gelişim, beslenme, barınma ve güvenli yaşam şartlarıdır.

Fiziksel ihmal:

Çocuğun temel tıbbi ihtiyaçlarının karşılanmaması,
Çocuğa düzenli ve besleyici öğünlerin, temiz ve yeterli giysinin sağlanmaması,
Çocuğun bakacak yetişkin bulunmadan uzun süre yalnız bırakılması,
Çocuğun gece geç saatlere kadar nerede olduğunun bilinmemesi ve umursanmamasıdır.

Eğitimsel ihmal:

Çocuğun zorunlu eğitim çağına gelmesine rağmen okula gönderilmemesidir.

Duygusal İhmal:

Çocuğa yetersiz ilgi ve şefkat göstermek,
Çocuğun aile içinde şiddet ve kötü muameleye şahit olmasına izin vermek,
Çocuğun alkol, uyuşturucu kullanmasına izin vermek,
Çocuğun suç işleme, saldırganlık gibi uyumsuz davranışlarına destek olmak ya da bu davranışları görmezden gelmektir.

Cinsel İstismar:

Çocuğun tam olarak anlayamadığı, onay vermesinin mümkün olamayacağı, gelişimsel olarak hazır olmadığı ya da toplumun yasalarına, sosyal normlarına aykırı olacak şekilde bir cinsel etkinliğe dahil edilmesidir.

Çocuk ihmal ve istismarında riskler nedir?

Çocukla ilişkili;

İstenmeyen çocuklar ya da istenmeyen cinsiyette çocuklar, doğum anomaliler,
Mizaç vb. nedenlerle ailenin beklentilerini karşılayamayan çocuklar
Zihinsel gerilik, erken doğum, kronik hastalık gibi nedenlerle sürekli bakım gerektiren çocuklar
Engelli çocuklar
Hiperaktivitesi, tehlikeli davranış sorunları olan çocuklar
Üvey çocuklar
Sık ve uzun süre ağlayan çocuklar

Anne-baba ya da bakım veren kişi ile ilişkili;

Genç ebeveyn, yalnız yaşayan ebeveyn
Eğitim eksikliği (Çocuk gelişimi hakkında bilgisizlik, bilinçsizlik)
Alkol ve/veya uyuşturucu kullanıyor olmak
Çocukken istismara uğramış olmak
Fiziksel veya psikiyatrik bir hastalık varlığı
Dürtü ve öfke kontrolünün yetersizliği
Toplumsal iletişim becerilerinin yetersizliği

İlişkisel;

Ebeveyn ve çocuk bağının kopuk olması ve bağın kurulamaması
Çok çocuklu, katı disiplin uygulayan aileler
Ekonomik sıkıntı, işsizlik, aile içi şiddet varlığı
Sosyal destek sistemlerinin yetersizliği
Evlilikteki veya yakın ilişkilerdeki sorunlar nedeniyle aile yapısının bozulması, bunun sonucunda çocukta veya erişkinde duygusal ve zihinsel sorunların ortaya çıkması
Aile bireyleri arasındaki bağın zayıf olması, sözel ve psikolojik çatışmaların sık yaşanması

Çevresel;

Uygun beslenme, barınma ve bakım olanaklarının yetersizliği
İşsizlik oranlarının yüksek, geçim sıkıntısının yaygın olması
Uyuşturucu ticaretinin varlığı
Çocuğun savunuculuğunu yapacak kurum ve yapıların yetersizliği
Çocuk işçiliği konusunda denetleme ve rehabilitasyonun yetersizliği

Toplumsal;

Çocuğu koruyan yasaların yetersizliği
Çocuğa verilen değerin düşük olması
Cinsel ayrımcılık ve toplumsal eşitsizlik
Şiddetin kabul edilir olması, hoş görüyle karşılanması , organize şiddetin varlığı (savaş, terör, yüksek suç oranları)
Pedofili
Kontrolsüz internet
Kültürel normlar

Zihinsel anlamda özel gereksinimi olan çocuklar için:

Özel gereksinimli çocuklar için ebeveynlerin üstünde dikkatle durması gereken istismar türüdür. Hangi yaşta olursa olsun zihinsel olarak yaşının gerisinde olan bir çocuktan bulunduğu yaşın ve daha ileri yaşların becerilerini beklemek duygusal istismardır. Bu beklenti hem çocukta saldırgan, yıkıcı davranışlara hem de beklentisi karşılanmayan ebeveynde çocukla ilgili olumsuz düşüncelere yol açar.

Fiziksel anlamda özel gereksinimi olan çocuklar için;

Ebeveynler için, özellikle bedensel engeli olan çocuklara karşı bu engeli alay konusu haline getirerek normalleştirme yanlış bir yöntemdir. Yapılması gereken çocuğun engel durumunun en az farkında olacağı şartların oluşturulmasıdır. Örneğin; başarılı olduğu derse yoğunlaşmak, engel durumunun farkettirmeyen oyunlara yönlendirmek daha doğru olacaktır. Bedensel engeli olan bireyler için yukarıda verilen duygusal istismar türlerine maruz kalmak, zeka düzeyi normal olmasına rağmen öğrenme güçlüğüne ve dikkat dağınıklığına neden olmaktadır.

Zihinsel alanda özel gereksinimli çocuklar için istismarı engelleme;

Zihinsel ya da fiziksel engeli olan bireyler, çocuklar istismar ve ihmal olaylarında öncelikli risk grubundadır. Zihinsel engeli olan çocuklar yaşanılan istismarı anlamada, anlatacak dil yeteneği yoksa anlatmada, hatta söyleseler bile inandırmada zorluk yaşarlar.

Tüm çocuklarda olduğu gibi özel gereksinimli çocuklarda da istismar ve ihmalin çocuk üzerinde belirtileri vardır. Çocuğun zihinsel yaşına uygun bir dille yasak vücut bölgelerinin anlatılması, ebeveyn ve sağlık çalışanları dışında bu bölgelere dokunulduğunda verilmesi gereken tepkilerin öğretilmesi gerekir. Zihinsel engelli çocuklar takvim yaşı büyük olsa da zihinsel yaşlarına uygun cinsel sorular sorabilirler bu durum normaldir. Bu çocuklara cinsellik ve cinselliğin nerde nasıl sergileneceği konuları üstü kapalı bir şekilde değil de net, açık, somut, yoruma kapalı bir dille anlatılmalıdır. Ayrıca çocuğun takvim yaşına uygun kıyafetler giydirilmelidir(yaşına göre daha çocuksu olmamalı!!).

Çocuklara özel bölgeleri öğretin

Dudak, boyun
Göğüs
Genital bölgeler

Ona çığlık atmayı öğretin, biri onun özel bölgelerine dokunduğunda, zarar verdiğinde çığlık atarak oradan kaçmasını öğretin.

Seni öpebilir miyim?
Siz bile çocuğunuzu öpmeden önce sorun ki çocuk bunun rastgele olmadığını, yalnızca kendi izniyle olacağını öğrensin.

Mahremiyet eğitimi evde başlar.
Çocuğunuzun bedenine, kararlarına ve isteklerine saygı duyarak ve onu koşulsuz severek mahremiyet eğitimine başlayabilirsiniz.

Zihinsel engelli çocukların soru sorma, merak edileni tartışma, kendini etkili ifade etme becerileri eksik olduğundan ebeveynler tarafından etkili cinsel eğitim verilmelidir. Bağlı bulundukları eğitim kurumları bu konuda gerekli özeni göstermelidir.

Ayşegül Akkuş
Özel Eğitim Öğretmeni
Instagram: @online.ogretmen